Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde kullanılmakta olan avro banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2023 itibarıyla 21’inci yılına girecek.
AB üyesi 27 ülkenin 19’unun resmi para birimi olarak kullanılan avro 1999 yılında kaydi olarak yürürlüğe girmişti. Avro, 1 Ocak 2002’de ise banknot ve bozuk para olarak piyasaya sürülmüş ve günlük işlemlerde kullanılmaya başlanmıştı.
Avroyu, Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan olmak üzere 19 AB üyesi ülke kullanıyor.
Hırvatistan avroya geçiyor
Bu ülkelere 1 Ocak itibarıyla Hırvatistan da dahil olacak ve avro kullanan AB üyesi ülke sayısı 20’ye ulaşacak.
“Avro Bölgesi” olarak adlandırılan bu ülkelerin para politikası, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve üye ülkelerin merkez bankalarından oluşan Avro Sistemi tarafından yürütülüyor.
Frankfurt merkezli ECB’nin görevi, para birimi olarak avroyu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Avro Bölgesi’nde fiyat istikrarını sağlamak olarak tanımlanıyor.
Avroyu Avrupa’da yaklaşık 340 milyon kişi kullanıyor.
Avrupa Para Birimi, ekü ve euro olarak da adlandırılan avronun farklı renk ve boyuta sahip 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500 olmak üzere 7 çeşit banknotu bulunuyor.
Ayrıca, 1, 2, 5, 10, 20, 50 sent ile 1 ve 2 avro metal para olarak kullanılıyor.
500 avro basılmıyor
Terörizmin finansmanı ve kara para aklamaya karşı mücadele nedeniyle ECB 2019 yılında 500 avroluk banknotların basımının durdurulmasına karar verdi. 500 avroluk banknotların basımının durmuş olmasına rağmen bu banknotlar halen geçerli. Ancak 500 avro banknotlar günlük yaşam ve alışverişte kullanılamıyor ve sadece banka hesaplarına yatırılabiliyor ve bankalardan değiştirilebiliyor.
Danimarka dışındaki üyelere zorunlu katılım
Avro Bölgesi’nin kuruluşunda ortak para politikasına dahil olmayacağını açıklayan Danimarka dışında bütün birlik üyelerinin gerekli kriterleri yerine getirmeleri durumunda avro kullanımına geçme zorunluluğu bulunuyor.
Son dönemde, Bulgaristan avro para birimine geçiş süreci için başvuruda bulundu. Bu ülkenin de birkaç yıl sürecek süreç sonunda avro para birimine girişini tamamlaması bekleniyor.
Avro değeri düştü
Avro, 1999 yılında piyasaya sürüldüğünde 1 avro 1,17 dolar seviyesindeydi. Bu tarihten sonra avro, dolar karşısında hızla değer kaybetti. Ekim 2000’de avro 0,83 dolara kadar geriledi.
Avro, 2002 yılından 2008’e kadarki süreçte dolara karşı değer kazandı. 2008 yılında 1 avro 1,60 dolara kadar çıkarak rekor kırdı.
Bu yıl, Rusya-Ukrayna savaşı, enerji krizi, dünya genelinde artan jeopolitik riskler ve ABD Merkez Bankası’nın (Fed) şahin politikaları doları diğer para birimleri karşısında daha değerli bir hale getirdi.
Avro/dolar paritesi yılın başında 1,13 seviyesindeyken eylül ayında 20 yılın en düşük seviyesine geriledi. Parite, 0,96 seviyelerine kadar düştükten sonra son aylarda toparlanmaya başladı. Hali hazırda avro dolar paritesi 1,064 seviyelerinde seyrediyor.
Uluslararası kullanımı
Doların ardından dünyanın en fazla kullanılan ikinci rezerv para birimi konumunda bulunan avronun uluslararası piyasalarda kullanımı da oldukça sabit biçimde devam ediyor.
ECB raporlarında avro para birimin küresel döviz rezervlerin yüzde 20,6’sını oluşturduğu öngörülüyor. Uluslararası tahvil ihracında da avronun payının geçen yıl yaklaşık 3 puan artarak yüzde 24,6’ya çıktığı belirtiliyor.
Tasarımı değişecek
ECB, 21 yıldır tedavülde olan avro banknotları 2024’e kadar yeniden tasarlamayı öngörüyor. Yeni tasarım süreci, Avro Bölgesi’ndeki insanlardan gelecekteki banknotlar için olası temalar hakkında görüş toplamakla görevli odak gruplarının oluşturulmasıyla başlayacak. Daha sonra her Avro Bölgesi ülkesinden bir uzmana sahip danışma grubunun, ECB’nin Yönetim Konseyi’ne yeni temalardan oluşan bir kısa liste sunacak. Yönetim Konseyi, yeni banknotlar basılmadan önce nihai kararı verecek.
Avro Bölgesi ülkelerinin kamu borcu yüksek
Avro Bölgesi’nde kamu borcunun Gayrisafi Yurt içi Hasıla’ya (GSYH) oranı, 2022 yılına ilişkin son verilerde yüzde 94,2 seviyesinde ölçüldü. Avro Bölgesi’nin toplam kamu borcu 12,1 trilyon avro seviyesini buluyor.
Avro para birimini kullanan ülkelerdeki yüksek kamu borç oranları dikkati çekiyor.
Avro Bölgesi üyesi ülkeler arasında 2022 yılının ikinci çeyreğinde kamu borcunun GSYH’ye oranının en fazla olduğu ülke yüzde 182,1 ile Yunanistan oldu. Yunanistan’ı, yüzde 150,2 ile İtalya, yüzde 123,4 ile Portekiz, yüzde 116,1 ile İspanya, yüzde 113,1 ile Fransa, yüzde 108,3 ile Belçika, yüzde 95,2 ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, yüzde 82,7 ile Avusturya, yüzde 73,5 ile Slovenya, yüzde 71,6 ile Finlandiya, yüzde 67,2 ile Almanya ve yüzde 60,3 ile Slovakya izledi.
AB kurallarına göre, normal şartlarda üye ülkelerin kamu borçlarının GSYH’lerinin yüzde 60’ını geçmemesi gerekiyor. Bu sınır aşıldığında uygulanacak tedbirlerin AB Komisyonu’na bildirilmesi ve etkin mücadelenin yapılması gerekiyor.
Ancak AB ülkeleri uzun yıllardır kamu borçlarını düşürecek adımları ve kemer sıkıma politikalarını uygulamakta sorun yaşıyor.
